Stress hebben is heel menselijk en heel normaal. Stress is helemaal niet verkeerd. Kortdurende acute stress heeft een positieve uitwerking op je gezondheid. Een bepaalde mate van stress is nodig om goed te kunnen functioneren. Stress zorgt er namelijk voor dat jouw lichaam in beweging komt. Het is chronische stress waar je ziek en moe van wordt. In deze blog willen we ingaan op acute stress en chronische stress. Wat gebeurt er eigenlijk in je lichaam?
Hoe onstaat stress?
Van oorsprong is stress zelfs méér dan handig: het is een oeroud survivalsysteem dat ons helpt snel en automatisch te reageren in bedreigende situaties. Van oudsher kon ons lichaam 3 dingen kiezen om te overleven:
- Vluchten
- Vechten
- Freeze = verstijven
Ons lichaam reageert nog steeds hetzelfde op stress als vroeger in de oertijd. Nu zal er niet snel een leeuw of beer voor je staan, maar we hebben wel veel andere ‘stressoren’ dan vroeger. Goed om te weten: alles wat het lichaam uit balans kan brengen noemen we een stressor.
Lichamelijke processen bij stress
Wanneer er sprake is van een stresssituatie dan gaat het lichaam adrenaline aanmaken (energie vrij maken) en gebeurt het er het volgende: bloeddruk en hartslag gaan omhoog, energie uit glucose wordt vrijgemaakt, spieren worden gespannen, haren komen rechtop te staan, zintuigen worden scherper, de pijngevoeligheid daalt en er is verminderde bloedtoevoer naar de darmen. Het lichaam wordt voorbereid op een gevecht of om op de vlucht te slaan.
Wanneer de stress situatie onder controle is, gaat je lichaam endorfine aanmaken. Endorfine brengt het lichaam terug in “normaal” stand en zorgt voor reparatie, opbouw en rust. Endorfine brengt het “feel good” gevoel terug in het lichaam en het herstel kan beginnen. Zie de groene lijn in onderstaande grafiek.
Acute stress
Zoals hierboven is beschreven, is de groene lijn, de lijn van acute stress. Je stress niveau stijgt enorm door de aanmaak van adrenaline en daarna neemt het stress niveau weer af en maak je endorfine aan. Je lichaam gaat herstellen. Luister muziek, ga sporten, wandelen, mediteer, doe ademhalingsoefeningen of doe iets waar jij heel blij van wordt om dit herstel te stimuleren. Er is tegenwoordig wetenschappelijk bewijs, dat 15 minuten wandelen in de natuur een hele goede remedie is om stress te verlagen.
Chronische stress
Stress wordt eigenlijk pas een probleem als het chronisch wordt. Je ziet dat daar het lichaam niet herstelt en eigenlijk continu adrenaline nodig heeft (zie de rode lijn in de grafiek). Dit kan jouw lichaam niet en daarom gaat jouw lichaam i.p.v. adrenaline het hormoon cortisol aanmaken. Cortisol regelt dat je bloedsuikerspiegel gaat stijgen en je stofwisseling een tandje bijzet. Daardoor komt er meer energie vrij om in een stressvolle situatie juist te reageren.
Heb je last van chronische stress? Dan is jouw cortisolniveau ook chronisch verhoogd. Dan beknibbelt je lichaam op onderhoud aan het immuunsysteem, waardoor je op den duur kwetsbaarder voor ziektes wordt. Tevens kun je een chronisch verhoogde hartslag en bloeddruk krijgen, wat weer schadelijk is voor hart en bloedvaten. Cortisol verdringt ook de aanmaak van andere hormonen.
Symptomen chronische stress
Griepjes, moeheid en verkoudheden volgen elkaar steeds sneller op. Je merkt dat je steeds somberder wordt en het leven zwaarder begint te vinden. Je probeert nog door te zetten door wat ‘extra gas te geven’. Vervolgens:
- Gaat je energie nog verder achteruit.
- Kun je je steeds slechter concentreren.
- Raakt je hormoonbalans uit balans, wat weer direct invloed kan hebben op bijvoorbeeld je slaap. Je komt moeilijk in slaap of midden in de nacht ben je ineens klaar wakker.
- Je hebt minder controle over je emoties, irritatie en je tranen zitten je hoog.
- Ben je wat prikkelbaarder (kort lontje).
- Heb je ineens fysieke klachten.
Dit zijn allemaal tekenen van chronische stress. Met chronische stress ga je je dus fysiek, mentaal en emotioneel steeds slechter voelen. Burn-out is de eindfase van langdurige chronische stress.
Stress verminderen
Waar komt jouw stress vandaan of wat geeft jou veel stress? Kun je bepaalde dingen anders doen? Kun je jouw hoeveelheid stress verminderen? Af en toe stress hebben is niet slecht, maar heb jij klachten die hierboven staan beschreven, dan zou je wel eens last kunnen hebben van chronische stress. Dan is het echt noodzaak dat je stressniveau naar beneden gaat, zodat jouw lichaam kan gaan herstellen. Dit kun je op veel verschillende manieren doen. Ga ontspannen op je eigen manier. Voor de één is dit sporten en bewegen, de ander gaat lekker de natuur in of pakt een (oude) hobby weer eens op. Het is belangrijk dat je grip krijgt op je eigen energie.
Wat je zeker niet moet doen is lang en intensief sporten (langer dan een uur), want hierdoor stijgt jouw cortisol gehalte weer en je wilt het juist laten dalen. Ook cafeïne moet je vermijden, want cafeïne-houdende dranken verhogen ook de hoeveelheid cortisol in je lichaam (dus ook cola en zwarte thee). Beperk het tot maximaal 1-2 kopjes per dag.
Ga dus vooral dingen doen waar jij blij van wordt en energie van krijgt en wees lief voor jezelf! Ga gezond leven met aandacht voor voeding, slaap, beweging en ontspanning. Krijg je het alleen niet voor elkaar om de hoeveelheid stress te verminderen of je lichaam weer “uit” te zetten? Zoek dan hulp!
Neem zelf de regie
Het kan soms een uitdaging zijn om ervoor te zorgen dat jouw medewerkers langer en met plezier aan het werk blijven. Wil je weten hoe je zorg kan dragen voor fitte medewerkers die langer inzetbaar zijn?
